Dzieje Jordanowa

 

Wykopaliska archeologiczne wykazały, że teren Jordanowa był zasiedlony już w neolicie. Archeolodzy w tym okresie w ramach tzw. kultur wstęgowych wydzielili grupę kultury jordanowskiej od bogatego stanowiska archeologicznego - grodziska, w którym już w neolicie kamienne narzędzia gładzone ze znanego i dziś nefrytu wydobywanego w Jordanowie. Od tych czasów jest tu właściwie zachowana ciągłość osadnicza. Pierwsza wzmianka historyczna dotyczy kościoła, a pochodzi z 1335r., nazwa wsi wówczas Jordansmühl, a więc młyn Jordana.

Wątpliwe jest, że nazwa pochodzi sprzed 1149 r., ponieważ do tego czasu młyny wodne na Śląsku nie były znane. W 1193 r. nazwa tego miejsca brzmiała: "Wieś przy młynie". Do 1810 roku znajdowały się tutaj dwie gminy (komuny), z których mniejsza była własnością Komendy Großtinz. Jordansmühle - pisano o wsi mniej więcej do 1850r. Później prawdopodobnie, mile brzmiącą nazwę, zmienił tamtejszy Superimendent, obowiązuje ona do dziś.

W przekazach historycznych jest mowa o młynarzu Jordanie, który mieszkał w Jaschwitz, niedaleko innego młyna. On spoczął(jego grób tam się znalazł) na górnym krańcu dzisiejszego Jordanowa (Jordansmühl) i od jego imienia powstała nazwa wsi.

Młyn przejął prawo tutejszych książąt i został przez nich wypożyczony za gotówkę. Jordanów (Jordansmühl) był zasiedlony przez Niemców nie dalej niż do dużego dworu, który był w posiadaniu pewnego rycerza z rodu Jordanów. Rycerski ród Jordanów jest pradawny i początkowo zamieszkiwał Altpatschkau. Rycerze tego dworu mieli czerwone tarcze a na hełmach widniało ramię z nagim mieczem. Rozkwit rodu Jordanów Tyrolu, przypadł na wiek XVI. Ich herbem była rzeka. Heinrich Jordan był w 1039r. kanclerzem na polskim dworze. Johannes z rodu Jordanów był w 1422r. kasztelanem Zipsów na Węgrzech. Nazwa Jordan zachowała się jako szlachecka i obywatelska do dnia dzisiejszego. Przez wiele stuleci uważano, że pewien pogański rycerz przyjął chrzest w Jordanie (chodzi chyba o rzekę z herbu). Rycerz ten przybrał imię Jordan, aby uczcić miejsce chrztu.
Na Wacheberge (obecnie tzw. "Pomnik") przy Jordanowie (Jordansmühl), do grobowca dołączyli: Selmar Kriegheim, jego małżonka i jedyny syn Oskar. Przez cały czas na Wacheberge stała twierdza Wartburg, która obejmowała wzrokiem całą wieś.

Jordanów uchodził za jedną z największych wsi na ziemi niemczańskiej. Był centrum handlu dla okolicznych miejscowości. Poza granicami okręgu była znana jako miejsce znalezienia osady z młodej epoki kamienia (5000-2000 lat przed Chrystusem) i z ceramiki wyrabianej przez ówczesnych mieszkańców. Chodzi tutaj o formę ceramiki zwaną sznurkową bądź taśmową. Na szczególną uwagę zasługiwała jedyna w swoim rodzaju sznurkowoceramiczna gliniana rzeźba znaleziona przez pewnego archeologa (33 centymetrowy baran). Ta zwierzęca figurka była znana w fachowych kręgach pod nazwą "Jordansmühler Widders" (czyli Jordanowski baran).
Nazwa i typ wsi (wieś z pastwiskami i ulicami), wskazują na to, iż powstała w XIIIw. podczas kolonizacji. Piastowie zwoływali wówczas kolonistów do kraju: chłopów, rzemieślników, kupców i górników. Oni napływali z Saksoni, Frankoni z obszarów Renu. Menu oraz z Hesji.

Do dziewiętnastego stulecia miejsce to nosiło nazwę Jordansmühl. Przyjęło się ostatecznie, że nazwa została nadana przez posiadacza pierwszego młyna wodnego, który znajdował się nad Ślęzą.
W 1792r. wieś miała dwa przysiółki. Pierwszy składał się z dwóch dworskich folwarków. Był tam ewangelicki Kościół, plebania, szkoła, młyn, 20 pastwisk, 14 rolników i 29 ogrodników. Drugi przysiółek należał do komendy Großtinz i miał 3 rolników i 5 chałupników. Ogólna liczba mieszkańców w obu przysiółków wynosiła 567.
W 1830r. było w Jordanowie (Jordansmühl) 96 domostw, jeden zamek, folwark, 749 mieszkańców (42 katolików), jeden ewangelicki Kościół, ewangelicka szkoła, jeden nauczyciel i nauczyciel do pomocy.
Patronat nad Kościołem i szkołą sprawowała władza podstawowaziemska.

a tym miejscu znajdowała się gorzelnia, młyn wodny, cegielnia, 3 rymarzy, 2 ludzi którzy robili rowery lub koła, 2 stolarzy i 2 szklarzy.

W 1912r. zostało dodane "e" na końcu nazwy. Wieś należała do okręgu Nimptsch i miała 892 mieszkańców. Główny sąd okręgowy znajdował się w Zobten (Sobótka) a powiatowa komenda w Münsterberg. Wieś posiadała tylko jedną mleczarnię, która w późniejszych latach była znana, szczególnie w Zagłębiu Ruhry, pod nazwą "Emjot" i na leżała do największych i najnowocześniejszych zakładów w naszym kraju. Ona stała swojego czasu na czele śląskich zakładów mleczarskich.

W 1931r. wieś miała powierzchnię do 1198,6 ha. W 111 domostwach znajdowało się 245 gospodarstw. Liczba mieszkańców wynosiła 1089, w tym 544 mężczyzn. 953 mieszkańców należało do ewangelickiego kościoła a 130 do rzymsko-katolickiego.

W 1939r. Jordanów (Jordansmühl) należał do okręgu Reichenbach (Dzierżoniów) i miał 1280 mieszkańców.
Większość zdolnych do walki mężczyzn walczyło podczas II wojny światowej. Część pozostałych mieszkańców w 1944r. narażała się przy "przedsięwzięciu Barthold", niedaleko Militsch (Milicz) i Trachenberg.
Mężczyźni prowadzili akcje na froncie w Jordanowie (Jordansmühl) i w fortecy we Wrocławiu. Podczas ostrzałów zostało uszkodzonych i zniszczonych wiele domów. Kościół, szkoła i mleczarnia zostały zachowane.
Początek roku 1945 rozpoczął ucieczkę w góry przed Rosjanami. Oni prowadzili część mieszkańców do Czechosłowacji i na południe Niemiec. Większość mieszkańców Jordanowa (Jordansmühl) wróciła z powrotem. Wygnanie następowało do wielu miejsc: 1. do zwycięskiego kraju, 2. do obszaru Westfalii, 3. do Marchii Brandenburskiej. 4. do Lipska i jego okolic, 5. do okolic Löbau w Saksonii.

Obecny kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa w swej zasadniczej gotyckiej bryle pochodzi z XV w., przebudowany na przełomie XIX/XX w.

Jest to kościół jednonawowy z kwadratową wieżą, od ulicy, przez którą prowadzi główne wejście. Kościół ten w latach 1534-1945 był użytkowany przez protestantów. We wnętrzu znajdziemy renesansowy ołtarz główny z 1620 r. oraz barokową chrzcielnicę i rzeźbę św. Antoniego z XVIII w. Za głównym ołtarzem wbudowano w ściany prezbiterium cztery płyty nagrobne, w tym trzy renesansowe i 1 barokowa. W części okien kościoła są nowoczesne witraże, ściany zdobią nowe natynkowe malowidła. Przy murze ogradzającym dawny cmentarz przykościelny na pn. od kościoła znajduje się niedokończony krzyż pokutny lub tzw. kamień mordercy. Jest to blok granitowy z obrysem krzyża, częściowo obkuty o wymiarach 46x62x18 cm.

We wsi znajdziemy też kilka zabytkowych obiektów świeckich. Przy ul. Wrocławskiej 46 znajduje się budynek usługowo-mieszkalny, siedziba dawnej plebanii z końca XIX w. Jest to budynek jednopiętrowy z poddaszem, pokryty dachem dwuspadowym ozdobiony niewielkim ryzalitem środkowym z łukowym portalem wejściowym i okiennym na piętrze. Pod oknami piętra przebiega ozdobny gzyms.
Budynek mieszkalny przy ul. Wrocławskiej 50 pochodzi z XVIII w. przebudowany w końcu XIX w. Jest to budynek murowany parterowy z mieszkalnym poddaszem pokryty dachem łamanym, przyczółkowym. Na ścianie szczytowej posiada gzyms międzykondygnacyjny.

Przy ul. Wrocławskiej 45 stoi ciekawy budynek gospodarczy z połowy XIX w., parterowy nakryty dachem dwuspadowym.
Budynek mieszkalny przy ul. Szkolnej 3 jednopiętrowy z dachem dwuspadowym z początku XX w. Na froncie ma pozostałości ozdobnych obramowań otworów, a w szczycie gzyms pod oknami poddasza.
Budynek mieszkalny z biblioteką przy ul. Pocztowej 3 zbudowany w 1910 r. Jest to budynek jednopiętrowy z ryzalitem środkowym, pokryty dachem łamanym, czterospadowym z lukarnami.
Na północny zach. od wsi znajduje się wspomniany już wyżej kamieniołom, a w samej wsi zakład obróbki kamienia należący do Spółdzielni Pracy "Jordanów" we Wrocławiu.

Wyciąg z historii:

1. Poprzednie nazwy miejscowości: 1335 r., 1352 r. - Jordansmol;
1349 r. - Jordansmul;
1370 r. - Jordansmoel;
1783 r. - Jordansmühl

2. Historia wsi i dóbr:
Majątek rycerski. Pierwsza wzmianka o Jordanowie Śl. wg niektórych przekazów pochodzi z 1282 r. W tym roku Franz, komes z Tyńca, sprzedał wieś Schulzowi Rembotho za 40 włók. W 1335 r. istnieje w Jordanowie Śl. kościół, o czym wspomina dokument nuncjusza Galhardusa de Carceribus. W 1352 r. kapituła kościoła Św. Krzyża we Wrocławiu sprzedała Wawrzyńcowi de Jordansmol wieś Jordanów Śl. w okręgu niemczańskim, zwana popularnie Mlecz, wraz ze wszystkimi prawami w celu lokowania jej na prawie niemieckim.W 1783 r. Jordanów Śl. należy do Hansa grafa von Sandrasky. We wsi znajduje się folwark, kościół ewangelicki, dom parafialny, szkoła, młyn. Żyje tu 567 "dusz". W 1845 r. jedna część Jordanowa Śl. należy do Erdmanna grafa von Sandreczky-Sandraschuetz. W tej części wsi znajduje się pałac, 2 folwarki, kościół ewangelicki i należący do parafii ewangelickiej wiatrak, szkoła ewangelicka, wolne sołectwo, młyn wodny, browar, gorzelnia, cegielnia oraz 70 domów. Hoduje się 1873 merynosy i 235 szt. bydła. Wśród 808 mieszkańców jest 19 rzemieślników. Druga część miejscowości do czasu sekularyzacji klasztorów w 1810 r. należała do komandorii braci maltańskich (zakonu Joannitów). Znajduje się tutaj 11 domów z 39 mieszkańcami. Od 1862 r. majątek w Jordanowie Śl. należy do rodziny von Kriegsheimów. W 1888 r. właścicielem jest Selmar von Kriegsheim. Dobra te obejmują 515 ha ziemi, w tym 436 ha pól. Poza tym znajduje się tu gorzelnia parowa, młyn, mleczarnia. W 1917 r. gospodarka wsi opiera się na hodowli bydła mlecznego i trzody chlewnej oraz uprawie buraków cukrowych i ziemniaków. W 1937 r. właścicielami majątku są nadal von Kriegsheimowie. Oprócz pól posiadają 74 ha łąk, 10 ha pastwisk, 1 ha lasu oraz 10-cio hektarowy park i ogród. Na ich terenie znajduje się również kamieniołom, w którym wydobywa się nefryty. Pozostałe folwarki w Jordanowie Śl. posiadają 11 różnych właścicieli.

3. Wykaz znanych ze źródeł właścicieli wsi i dóbr:
przed 1282 r. - Franz, komes z Tyńca;
po 1282 r. - Schulz Rembotho;
przed 1352 r. - kapituła kościoła Św. Krzyża;
po 1352 r. - Wawrzyniec de Jordansmol;
1783 r. - Hans, graf von Sandarsky;
do 1810 r. - komandoria braci maltańskich (właściciele części wsi);
1845 r. - Erdmann, graf von Sandreczky-Sandraschuetz;
od 1862 r., 1937 r. - rodzina Kriegsheimów;
1888 r. - Selmar von Kriegsheim;
1937 r. - pani von Baumbach, panna Gizela von Kriegsheim oraz 11 innych właścicieli.